miércoles, 25 de mayo de 2016

"Tempo" los caminos de la vida en O Courel

Su director, Manuel Valcárcel, sigue el primer año de vida de Clara, la única niña nacida en una aldea de la zona en años
25-05-2016 00:20
MAR MATO | VIGO

Froxán, en O Courel, es una de tantas aldas gallegas que, durante años, en concreto, 30, no ha visto nacer a ningún niño. Al menos, hasta que llegó Clara, una niña que protagoniza el documental Tempo, del director Manuel Valcárcel, que se muestra a competición en el Festival Primavera de Cine, este viernes a partir de las 20.00 horas en el Auditorio Municipal de Vigo.

"Clara simboliza el inicio del camino, mientras que el otro personaje, Pepe, que vive en una apartada aldea, representa el final del camino. Él ve que el entorno en el que vive se queda sin gente y que su oficio, cesteiro, también tiene un declive. Es una visión antagónica a la esperanza que puede suponer la bebé", explica el productor de la cinta Alejandro García Rujo, que también intervino en el filme como sonidista.

La obra, de 92 minutos de duración, sigue el primer año de vida de Clara alternándolo con las vivencias de Pepe así como de O Courel al tiempo que se van mostrando representaciones etnográficas de costumbres así como de gente, sin olvidar el paisaje mientras las cuatro estaciones se van marcando.

El devenir vital se enfrenta a las agresiones al ecosistema que se ve amenazado por la degradación del paisaje por proyectos de minería y de otra índole, así como por la despoblación del rural.

"Manuel Valcárcel, el director, intenta siempre alejarse del tópico de una narración convencional. Los personajes se van presentando unos a otros y no hay voz en off para contar la historia. Solo una persona habla una o dos veces directamente a la cámara", explica Alejandro García.

Además, el fin de la dirección es mostrar que las amenazas que rondan a O Courel también son problemáticas que se sufren en otros puntos del planeta como Sudamérica, Asia o África. Precisamente, en este último continente se encuentra trabajando Valcárcel con MediaPro, por lo que no podrá asistir al festival vigués.

sábado, 14 de mayo de 2016

Organizan la primera ruta en las microrreservas de orquídeas de la sierra de O Courel

La actividad se llevará a cabo el primer fin de semana de junio
QUIROGA LA VOZ 
13/05/2016 12:32

El primer fin de semana de junio se celebrarán las primeras jornadas de observación de orquídeas silvestres que se organizan en las microrreservas de flora de la sierra de O Courel desde que la Asociación Galega de Custodia do Territorio creó estas áreas protegidas en colaboración con las comunidades locales de montes. La actividad será dirigida por la empresa Tourgalia, que gestiona el albergue de Quiroga, y tendrá una duración de dos días.

En la zona donde se hallan las microrreservas de flora están presentes la mayoría de las orquídeas silvestres -alrededor de treinta especies- que viven en todo el territorio de la sierra. En la actualidad solo han florecido un par de especies, pero la práctica totalidad de ellas lo harán a principios del mes próximo, por lo que esá época se considera especialmente adecuada para su observación. Las visitas se realizarán en grupos reducidos, de en torno a quince personas, dada la fragilidad y la especial importancia ambiental de la zona.

En cuatro zonas

En la primera jornada, los recorridos guiados se llevarán a cabo por las cuatro microrreservas -denominadas respectivamente Alto do Couto, Alto da Pedra, Monte Cido y Afloramento de Visuña- que cubren en conjunto una superficie de alrededor de cinco hectáreas. Estos espacios fueron señalizados recientemente con panales explicativos. El portal digital Fotografía y Biodiversidad está abierto a difundir las imágenes de plantas y animales tomadas por los aficionados en estas áreas. Al día siguiente habrá una ruta por la zona de Campelo, en las cercanías de la cueva de Aradelas, para localizar orquídeas propias de las zonas calizas.


http://www.lavozdegalicia.es/noticia/lemos/2016/05/13/organizan-primera-ruta-microrreservas-orquideas-sierra-courel/0003_201605M13C2993.htm

jueves, 5 de mayo de 2016

Alvarizas abandonadas e queimadas, pero aínda recuperables

Apicultores do Courel sinalan que para reutilizar os colmeares tradicionais sería preciso acondicionar novos accesos

FRANCISCO ALBO quiroga / la voz, 05 de mayo de 2016. Actualizado a las 22:12 h.

O deterioro ambiental causado polo incendio que se rexistrou en agosto do ano pasado na marxe dereita do río Lóuzara -dentro da Serra do Courel-, denunciado a pasada semana polo biólogo Javier Guitián, afectou directamenta a unha zona caracterizada por unha longa tradición apícola. Dentro da área arrasada polo lume había varias alvarizas ou colmeares tradicionais, unha das cales estaba aínda en uso, se ben contiña un número reducido de colmeas. As chuvias dos últimos meses, segundo indicou Guitián, causaron nesta zona unha forte arrastres de terras e cinzas. É moi probable que os solos xa non poidan rexenerarse nunha grande parte da área queimada -de cerca de 195 hectáreas de extensión-, onde só quedrían masas de rocha estéril ao descuberto.

A pesar da previsible perda definitiva da cobertura vexetal, é posible que a zona queimada poida reaproveitarse para criar abellas. Ese é o parecer de José Ibáñez, un dos apicultores que residen actualmente na aldea de Seceda, a pouca distancia da área queimada. As colmeas dos veciños desta localidade non se viron afectadas polo incendio. A alvariza queimada pertence a un veciño da aldea de Cortes. «A plantas non volveron medrar nos terreos queimados, pero aínda así non sería difícil volver manter colmeas nesa zona, porque as ladeiras da outra beira do río non arderon e seguen tendo moita vexetación», explica.

Fontes de alimentación

Na opinión de Ibáñez, se se instalasen novas colmeas nas ladeiras incendiadas e erosionadas, as abellas poderían obter alimento con facilidade nas zonas intactas do val, só con desprazarse algúns centenares de metros. «As abellas poden moverse habitualmente para buscar comida a unha distancia de cerca de tres quilómetros, así que o problema non é moi grave a ese respecto», engade o apicultor. Deste xeito, mesmo sería posible reutilizar as alvarizas -denominadas alvares na zona- que se conservan na área queimada e que levan moitos anos en desuso.

Ibáñez considera incluso que a perda da vexetación pode facilitar o acceso a estas antigas construcións, que na súa maior parte estaban totalmente rodeadas de uces antes do incendio. Nesta mesma situación encontránse moitas outras alvarizas espalladas pola serra que tamén levan moitos anos sen ser aproveitadas. Non se pode saber con certeza cantas estruturas deste tipo se conservan na zona, xa que nunca se realizou un censo. Tampouco é posible precisar cantas delas continúan a ser utilizadas hoxe en maior ou menor medida.

Para recuperar as alvarizas abandonadas -apunta José Ibáñez por outro lado- habería que habilitar novas vías de acceso que permitan que se acerquen a elas os vehículos motorizados. El mesmo está intentando facer iso cun antigo colmear amurallado da súa propiedade, nos arredores de Seceda, pero puntualiza que o traballo é longo e custoso. E é que na súa grande maioría, as alvarizas da serra están situadas en lugares de acceso complicado. «Tería que haber un apoio económico das institucións para restaurar os alvares e abrir camiños para que se poida chegar a eles cun pequeno tractor», comenta o apicultor. «Pero merecería a pena, porque todos están construídos en sitios estratéxicos para criar abellas, tanto pola vexetación que crece nesas zonas como porque están moi ben protexidos das inclemencias do tempo», agrega.

Cabalerías e cántaros

Tradicionalmente, para sacar o mel que se cultivaba nos antigos colmeares usábanse mulos ou burros cargados con cántaros, pero ese sistema non pode adaptarse á apicultura actual -indica Ibáñez- porque non tería rendabilidade. «Antes nos alvares usábanse os trobos [colmeas rústicas feitas de cortiza], que producían como tres quilos de mel en cada colleita, mentres que as colmeas modernas poden producir vinte ou trinta quilos de cada vez», sinala. «Para recoller todo o mel que se pode colleitar hoxe nun alvar que utilice colmeas modernas non basta con levar un burro e unhas cántaras, hai que usar un vehículo», conclúe.

Censo de antigas construcións

A pesar da importancia da tradición apíciola da Serra do Courel, ata agora non se realizou ningún estudo detallado sobre as antigas alvarizas da zona e as súas posibilidades de reutilización. A única iniciaitiva a este respecto consiste nun censo dos colmeares tradicionais da zona de Seceda que están realizando os alumnos do colexio de Seoane. Á dereita, unha alvariza arrasada polo lume no incendio que se rexistrou en agosto do ano pasado no val do Lóuzara.

Soutos novos para a Serra do Courel

A estación científica de Seoane realizará unha plantación piloto para estimular a creación de bosques de castiñeiro


FRANCISCO ALBO 
QUIROGA / LA VOZ 05/06/2016 17:18

A Estación Científica do Courel (ECC) pretende potenciar a plantación de novos soutos na serra por considerala como unha importante posibilidade de desenvolvemento económico para a zona. Vai facelo, por unha parte, mediante unha plantación experimental que se levará a cabo a partir do outono na zona norte da serra. Esta será posiblemente a primeira vez que se plante un novo bosque de castiñeiros no Courel en moito tempo. «Non sabemos con certeza se algún veciño plantou algún souto nas últimas décadas, pero a nosa é con certeza a primeira plantación que se faga na serra cun propósito de investigación», explica Antonio Rigueiro, o director do centro.

Por outro lado, a estación acollerá en xullo un curso de verán da Universidade de Santiago que se dedicará aos soutos da serra e que incidirá de forma especial nas novas plantacións. Con estas iniciativas, Rigueiro espera que se desperte o interese por este tipo de iniciativas, que ata agora teñen un peso moi limitado non só no Courel, senón en todo o territorio lucense. «Na provincia de Ourense estanse facendo moitas plantacións novas, como tamén sucede no norte de Portugal, pero na de Lugo hai pouco movemento neste sentido», explica.

O director da ECC apunta que plantar novos soutos pode ter un interese especial nunha zona como a do Courel. «Na serra hai moitos soutos antigos, pero por unha parte teñen o problema de que en grande parte están abandonados e descoidados á causa da caída demográfica e por outro, que conteñen moitas variedades de castaña mesturadas, o que é un inconveniente moi grande para o seu aproveitamento económico», explica.

Incremento da produción

Rigueiro sinala a este respecto que un típico souto vello da zona pode producir como media entre 2.000 e 2.500 quilos de castaña por hectárea. «Cun souto novo ben preparado, onde se cultiven as variedades máis prezadas no mercado, pódense obter entre 5.000 e 6.000 quilos por hectárea, o que supón duplicar a produción e incrementar moito o beneficiio económico», agrega.

A castaña parede, unha variedade local de singular valor gastronómico

Para levar a cabo plantacións de soutos novos -indica Antonio Rigueiro- é conveniente escoller unha variedade de castaña que resulte atractiva para o mercado e non mesturala con outras, como ocorre na maioría dos bosques vellos da serra. A este aspecto dedicarase de forma específica unha das conferencias do curso de verán, a cargo do enxeñeiro e catedrático da USC Santiago Pereira. Entre as diversas variedades de castaña que se cultivan tradicionalmente na zona, Rigueiro opina que a denominada parede pode ser a máis interesante para realizar novas plantacións. «Na zona hai tamén outras variedades que poden ser útiles para estas iniciativas, como as chamadas longal ou famosa, pero estas cultívanse tamén na provincia de Ourense, mentres que a parede é máis típica do territorio lucense e do Courel», explica. Á hora de comercializar o froito, o feito contar cunha variedade menos común e estendida que otras pode ter un importante valor no mercado.

As castañas de tipo parede, segundo un estudo sobre os cultivares autóctonos galegos realizado hai anos polo mencionado Santiago Pereira e por Josefa Fernández, caracterízanse en xeral unha alta calidade gastronómica, pero o pequeno tamaño que presenta habitualmente o froito dificulta a súa comercialización. A este respecto, Rigueiro xa ten apuntado anteriormente que este tamaño reducido -compartido por outras variedades locais- pode deberse en moitos casos a unha merma causada pola falta de podas e outros coidados nas árbores, e que posiblemente o seu volume poida aumentar con tratamentos máis axeitados.

Froitos e madeira

O mencionado estudo de Fernández e Pereira sinala por outra parte que os castiñeiros de tipo parede producen unha madeira lisa e robusta moi apropiada para a produción comercial. Ao xuízo destes investigadores, por tanto, esta variedade pode resultar interesante para plantacións mixtas de froitos e madeira.

O director da ECC indica ademais que un aspecto que hai que ter moi en conta para realizar novas plantacións de castiñeiros na serra é o feito de que se encontra dentro da zona Rede Natura. «Isto obriga a usar só variedades nativas da zona e non introducir as foráneas, para evitar a contaminación xenética», precisa. Estas variedades, ademais, son as que mellor saben manexar os produtores locais.

Unha alternativa interesante para unha grande parte do territorio da provincia lucense

En opinión de Antonio Rigueiro, a plantación de novos soutos pode ser unha alternativa de grande interese non só para a Serra do Courel, senón tamén para outras zonas da provincia. «Isto é algo que pode ter moitas posibilidades en todos os territorios pertencentes á indicación xeográfica protexida Castaña de Galicia -sinala-, o que supón case todo o territorio lucense excepto a zona da Mariña».

Por outro lado, o director da estación científica indica que a Xunta ofrece regularmente axudas para a plantación de castiñeiros. «Este ano non se convocaron, pero hainas con moita frecuencia e son axudas importantes que cubren praticamente todos os custos das novas plantacións», comenta. Rigueiro di tamén que esta posibilidade pode ser de moito interese para reaproveitar terras de uso agropecuario que xa non se utilicen como tais. «A normativa legal non permite cultivar calquera cousa neses terreos, pero os soutos si que están admitidos», engade.

Rigueiro explica por outra parte que cando as novas plantacións se realizan mediante enxertos en plantas de dous anos de idade, as árbores poden comezar a producir castañas nun prazo de oito ou nove anos. «A plena produción chega entre os dez e vinte anos», conclúe.

martes, 3 de mayo de 2016

O colexio de Seoane suma xa cinco premios de investigación

Dous estudos realizados por alumnos do Courel, un deles sobre as orquídeas silvestres da serra, foron galardoados polos museos científicos da Coruña
FRANCISCO ALBO
QUIROGA / LA VOZ 03/05/2016 05:00

Os alumnos do colexio Poeta Uxío Novoneyra, en Seoane do Courel, conseguiron dous galardóns na última convocatoria dos premios Luis Freire, concedidos polos museos científicos da Coruña. Con estes son xa cinco os premios de investigación recibidos por este centro educativos nos últimos anos, todos os cales teñen en común o feito de basearse no patrimonio natural da serra.

Un dos traballos galardoados foi realizado por estudantes de cuarto curso de ESO baixo a dirección da profesora Lourdes González Sotelo e trata sobre as estratexias de reprodución de varias especies de orquídeas silvestres que forman parte da flora autóctona da zona. O outro estudo foi levado a cabo por alumnos de cuarto e sexto de primaria, co apoio da profesora Carmen Fenández Freire, e céntrase na importancia dos microorganismos do solo para o crecemento das plantas. Os dous proxectos -cada un deles levou un segundo premio no certame- desenvolvéronse co axuda do programa de educación ambiental Voz Natura, que conta co patrocinio da Consellería de Medio Ambiente, a Deputación da Coruña, a Fundación Alcoa, El Corte Inglés e a Fundación Ramón Areces.

Diferentes estratexias

A investigación sobre as orquídeas tiña por obxectivo determinar cal é a máis eficaz das diferentes estratexias para atraer insectos polinizadores que utilizan tres especies propias da serra, denominadas respectivamente Oprhys sphegodes, Aceras antrophophorum e Orchis mascula. A primeira delas, coñecida por orquídea abelleira, ten unhas flores que imitan a forma do abdome das abellas femias. A segunda ofrece néctar aos insectos e a terceira non produce esta substancia pero adopta o aspecto doutras especies que si o fan.

Para realizar o estudo, os alumnos observaron plantas destas tres variedades que crecen nunha mesma zona, nos arredores da localidade de Noceda. Contando o número de flores de cada especie e comparándoo despois co das que chegaron a converterse en froitos, tiraron a conclusión de que a Ophrys speghodes é a que ten más éxito reprodutivo e que por tanto é a que atrae máis polinizadores. Cerca do 80% das flores desta especie que se contabilizaron para a investigación conseguiron frutificar.

A finalidade do outro estudo consistía en comprobar se os microorganismos que se crían en terreos utilizados para o cultivo das leguminosas son favorables para o crecemento doutros tipos de plantas. Para a investigación utilizouse terra recollida nunha horta onde se plantan fabas. A mostra dividiuse en dúas porcións. Unha parte da terra conservouse tal como estaba orixinalmente e a outra foi aquecida nunha estufa de laboratorio a 65 graos centígrados durante vinte e catro horas, a fin de eliminar os microorganismos que contiña. Seguidamente, en ambas porcións de terra plantáronse sementes de trevo. Comprobouse así que as plantas medraban moito mellor na que non fora esterilizada.

Anteriores galardóns

Con anterioridade, os alumnos do colexio de Seoane recibiron outros dous premios Luis Freire, un deles por un estudo sobre o papel dos animais carnívoros na dispersións das sementes -que obtiveron no pasado curso- e outro sobre as poboacións de lobos da Serra do Courel, que lles foi concedido no 2012. O centro tamén conseguiu no 2014 o premio ao mellor vídeo no certame InvestigArte, convocado pola Fundación Barrié, a Universidade de Santiago e o Instituto de Investigacións Sanitarias da mesma cidade. Este traballo, titulado Descobrimentos nocturnos, reúne imaxes de animais salvaxes do Courel captadas con cámaras camufladas.

Novos proxectos

O colexio de Seoane ten previsto seguir realizando actividades de investigación centradas no patrimonio natural da serra, algo que desperta moito interese nos alumnos. Durante este curso realízase un inventario das alvarizas ou colmeares tradicionais da zona de Seceda e outro das zonas onde crecen arandeiras, un arbusto de especial valor para a alimentación dos osos pardos.

http://www.lavozdegalicia.es/noticia/lemos/2016/05/03/span-langgl-colexio-seoane-suma-xa-cinco-premios-investigacion-span/0003_201605M3C12991.htm